Қазақстан жанар-жағармайын жоғалтуда
Ай сайын Қазақстаннан 50 мың тоннаға дейін жанар-жағармай (ЖЖМ) заңсыз кетеді. Бұл туралы LS-ке энергетика министрлігінде хабарлады .
Министрліктің мәліметінше, жеңіл мұнай өнімдеріне шекті бағаларды белгілеу бірқатар жағымсыз факторлар туғызады.
Оның ішінде ағыны мен сұр экспорт айына 10 мыңнан 50 мың тоннаға дейін құрайды. Бұл ҚР мен көрші елдердегі тарифтердің диспаритетіне байланысты.
АИ-92 айырмашылығы 36-166% құрайды. Егер Қазақстанда литрдің құны 205 теңге болса, Ресейде – 280 теңге, Қырғызстанда – 417 теңге, Өзбекстанда – 547 теңге.
Дизель отынын ұсынудағы айырмашылық 66%-ға жетеді. Қазақстанда жанар-жағармайдың бұл түрі литріне 295 теңгеден, Ресейде – 345 теңгеден, Қырғызстанда – 384 теңгеден, Өзбекстанда – 489 теңгеден сатылады.
Министрлікте атап өткен тағы бір мәселе – қара алтынды өндіру мен өңдеуді кеңейту жобаларын қаржыландырмау. Сондай-ақ, қайтару көздерінің болмауына байланысты инвестициялардың кетуі байқалады.
"Шекті бағалар жалпы саланың кірістілігін шектейді, өйткені геологиялық барлау мүмкіндіктері төмендейді. Қаржы ресурстары жеткіліксіз компаниялар барлау жұмыстарын қысқартады. Бұл жаңа кен орындарының ашылуының баяулауына және болашақта ЖЖМ өндіру үшін шикізат базасының төмендеуіне әкеледі", – деп нақтылады энергетика министрлігінде.
Осыған байланысты мүдделі мемлекеттік органдар бағалар мен тарифтерді қалыптастыру еркіндігін шектейтін заңнамалық нормалардың ең көп санын кезең-кезеңімен жою бойынша жұмыс істеуде. Бұған монополиялық нарық жатпайды.
Бірінші кезекте халықтың әлеуметтік осал топтарын қолдау тетігі пысықталуда.
Бұл ретте, ЕАЭО туралы шартқа сәйкес мұнай, мұнай өнімдері мен газдың ортақ нарығы қалыптасады. Оның іске қосылуы 2027 жылға ауыстырылды.
Бұдан басқа, мұнай өнімдерін өндіруді ұлғайту үшін 2025 жылдан 2040 жылға дейін саланы дамыту тұжырымдамасының жобасы әзірленді.
Бұған дейін, энергетика министрі Алмасадам Сәтқалиев 2032 жылы жеңіл мұнай өнімдерін өндіру 19 млн тоннаға дейін артатынын, оның ішінде автобензиндер – 8,2 млн тонна, авиаотын – 1,5 млн тонна, дизель отыны – 9,3 млн тоннаға дейін ұлғаятынын хабарлады. Битум өндірісі 2,5 млн тоннаға дейін артады. Бұл жағдайда импорт тоқтатылып, өндірілетін көлемнің ең азы 10% – от құрайтын артық ЖЖМ экспорты басталады.
